برخورد عقده مندانه طالبان با مکتبیان ریشه در کجا دارد ؟

برخورد عقده مندانه طالبان با مکتبیان

ریشه در کجا دارد ؟

تقابل مکتب و مدرسه پیشینه تاریخی دارد. در عیسویت جنگ با کشیش ها به شیوه هدفمند از انقلاب کبیر فرانسه آغاز شد. به دفاع از ارزش های مدرن و انقلابی بسیاری از کشیش ها اعدام شدند.

در دنیای اسلام مسلمانان محافظه کار با پدیده های نو اعم از کولتوری یا تخنیکی در آغاز موضع مخالف داشته اند. مخالفت با برخی نو آوری ها علاوه بر داشتن دلیل عقیدوی انگیزه سیاسی نیز داشت: صدور بسیاری ارزش های دنیای مدرن بکشور های اسلامی با توسعه نفوذ استعمار و اشغال کشور های مسلمان همراه بود. اما دشمنی با ضابطه های دنیای مدرن دیر دوام نکرد. در بسیاری موارد جبر استفاده از پدیده های زندگی معاصر به مخالفت ها پایان بخشید.

مخالفت قشر محافظه کار مسلمانان را باید  از بدنه اسلام اعتدالی که تعبیر نرم و منطبق با زندگی در دنیای معاصر از اسلام دارند، مجزا قیاس کرد. در افغانستان قبل از تجاوز دو ابر قدرت خارجی اسلام اعتدالی مولانا، ابن سینای بلخی، خواجه عبدالله انصاری، سید جمال الدین افغانی و . . .  در جامعه مسلط بود. در طول سده ها اسلام صوفی به آرامی و احتیاط در همزیستی با مدرنیته به زندگی افغانان استقامت میبخشید.

در افغانستان دگرگونی در ترکیب اجتماعی و سلطه باور های مدرسه بر مکتب پس از کودتای ۲۶ سرطان ۱۹۵۲ آغاز شد :

ـ  در زمان تجاوز شوروی، امریکا و متحدین بالای  گرایش های تند مجاهدین به مقصد استفاده ازان علیه دشمن شوروی حساب باز نمودند.

ـ  در دوره تجاوز امریکا، پاکستان که قبلن تجربه استفاده از جهادیست ها را علیه هند در کشمیر و علیه شوروی ها در افغانستان داشت، به جبهه مقدم جهاد علیه امریکا و متحدین بدل شد.

در هردو حالت  هوا دادن به جذبات تند جهاد و مقاومت در صدر اجندأ قرار ګرفت. مکتب زیر ضربات سخت مدرسه واقع شد. ترکیب اجتماعی جامعه مسلمان صوفی واعتدالی افغانستان به منفعت گروه های محافظه کار اسلامی برهم خورد. راه برای ظهور و یکه تازی طالبان مکتب ستیز هموار شد.

اکثریت طالبان فارغان مدارس دینی استند. انگیزه مخالفت جناحی از طالبان با ارزش های زندگی معاصر از جمله حق تعلیم دختران، حق کار زنان، حکومتداری در چوکات قانون اساسی وغیره را میتوان چنین خلاصه کرد :

ـ  طی نیم قرن اخیر در عقب رفورم های صادر شده در افغانستان کشور های اشغالگر خارجی قرار داشته اند. رفورم ها از رأس هرم قدرت، از بالا به زور سرنیزه به دستور « یهود و نصارا »    ( اصطلاح از مجاهدین است ) بر مردم مسلمان تحمیل شده است. درین حال رد  رفورم های تحمیلی با داعیه آزادی از « اشغال کفار » گره خورده است. رفورم در چنگال  تقابل کفر و اسلام گیر مانده است. پایان اشغال خارجی رفورم را زیر سوال برده است.

ـ  عامل دیگر مخالفت طالبان با زندگی معاصر را میتوان در تقابل شهر و ده جست وجو کرد :  صفوف طالبان از بستر قرأ و قصبات برخواسته اند.  سوادکم و ذهنیت قبیلوی دارند. به دنیا صرفاً از دریچه تعالیم مدرسه نگاه میکنند. به مسلمان بودن شهر نشینان مشکوک اند.

ـ  اکثریت رزمندگان داعیه آزادی و اسلام بخش عمده عمر خود را در سنگر ها به دور از خانواده و اقارب سپری کرده اند. دوری از فامیل کمبود های خطرناک عاطفی را در روح و روان شان به جا گذاشته است.

سنگرنشین در برابر کسانیکه از لذت زندگی در شهر و آغوش فامیل بهره برده و دوش به دوش مجاهدین در جهاد سهم نگرفته اند قلب مملو از عقده و انتقام دارد.

نسل « کله شنکوف و ستنگر» که در محیط قهر و خشونت به سن بلوغ رسیده است، حاضر نیست که افتخار تاریخی سلطه بر دشمن را که به زور برچه بدست آورده است، با مکتبیان تماشاچی، بی احساس و فرصت طلب تقسیم نماید. البته حق به جانب اوست. اما واقعبینی چیز دیگری حکم میکند : اداره کشوری که  نیم قرن جنگ، بخش عمده هستی اش را به یغما برده است تنها از طریق شعار های منبر و مدرسه امکان پذیر نیست. باید با لشکر بی درد و بی درک ( حکم عمومی نیست ) که با خود دانش اکادمیک و تخصص دارد، کنار آمد.این خواست زمان است و لو خواست طالب و مجاهد نباشد.

انحصار قدرت بدست ملا صاحبان یک ضرورت جهاد و الزام استقرار یک مرکزیت اداری بود. جهاد پایان یافت. اداره واحد حکومتی بوجود آمد.  سه سال از قبضه ملا صاحبان بر قدرت گذشت. بعد ازین دلیلی برای دوام حکومت سرپرست بیرون از چوکات قانون اساسی، باقی نمیماند. اگر طالبان خود ابتکار عمل را در جهت عبور از حالت  « سرپرستی» حکومت بدست نگیرند، خطر مداخله غیر مستقیم خارجی را در جهت بی ثبات ساختن مزید اوضاع کشور نباید منتفی دانست.

۱۲/۰۴/۲۰۲۴

 « پایان »