د کار اھل چاته وایي؟

ام ارت د ډاکتر قلندر عباد پر ځای مولوي نور جلال د عامې روغتیا وزیر وټاکه.

لومړ‎ی یې رنځپوہ طبیب دی، دویم یې نه دی.

آیا کار یې و اھل ته وسپارل شو؟

راځئ! دې پوښتنې ته تر ځواب ویلو مخکې د پرمختللې نړ‎ۍ تعامل د دا شان مسائلو سرہ وگورو.

ویکټوریا اټکنس ( Victoria Atkins ) د پارلمان وکیله او د انگلستان د عامې روغتیا برحاله وزیرہ دہ. تر دې مخکې د مالیې او تر ھغې وړ‎اندې د عدلیې وزیرہ وہ. ھغې قانون لوستی او یو څه مودہ یې د انگلستان په محاکمو کې د مدافع وکیلې په توگه دندہ اجرا کړ‎ې.

( Mansukh Laxmanbhai Ma) مُکیش لکمنبھائی د ھند د روغتیا وزیر د زراعت پوھنځۍ لوستې او بیا یې په سیاسي علومو کې دکتورا اخیستې.

ھاویر بسیرا ( Xavier Becerra ) د جو بایډن په کابینه کې د عامې روغتیا وزیر دی.

تر دې وړ‎اندې د امریکا د کالیفورنیا ایالت لوی څارنوال و. ھغه ھسپانوي نژاد امریکایي قانونپوہ دی.لوړ‎ې زدہ کړ‎ې یې ھم د حقوقو په برخه کې تر سرہ کړ‎ي.

کترین واټرین ( Catherine Vautrin ) د فرانسې د عامې روغتیا وزیرہ دہ. ھغه تر اوسنۍ ټاکنې وړ‎اندې د ښځو د حقوقو وزیرہ وہ. ھغې خپلې لوړ‎ې زدہ کړ‎ې د سوداگرۍ قانون کې سر ته رسولي. 

که برہ ذکر شویو بیلگو ته ځیر شو نو و به وینو د ھیڅ پر مختللي ھیواد د صحت وزیر د طب ډاکتر نه دی، إلا ماشاء الله!

کار و د ھغه اھل ته سپارل ھیڅکله دا مانا نه لري چې د روغتیا وزیر، ریس یا بل کوم چارواکی دې د طب ډاکتر وي، د دفاع وزیر دې فوځي وي، د زراعت وزیر دې د زراعت متخصص وي، د مخابراتو وزیر دې انجنیر یا کمپیوتر پوہ وي او ھمداسې نور.

د کابینې وزیران، د سترو ریاستونو ریسان، د حساسو ادارو مدیران او نور لوړ‎ پوړ‎ي چارواکي تل خپلو نظامونو، سیاسي پارټیو او حکومتونو ته ژمن سیاسي خلک وي چې مربوطه  ارگانونو ته د خپل سیاسي او ایډیالوژیک اند له مخې لیدلوری یا وژن تعینوي تر څو د ولس خدمت وکړ‎ي.

ھوښیار حکومتونه ھیڅکله خپل مسلکي 

کدرونه په اداري پوستونو نه مصروفوي.

یو متخصص ډاکتر باید په روغتون کې د معالجې په چارو بوخت وي، نه د روغتیا ریاست پر مدیریت !!

کار او اھل یې:

قرانکریم مسلمانانو ته امر کوي چې کارونه اھل خلکو ته وسپاري:

إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا… سورت النساء

خو که د الله عزوجل له دې امر څخه سرغړ‎ونه وشي، نتیجه به یې څه وي؟

ځواب یې په دې مبارک حدیث کې موندلای شو. پیغمبر علیه السلام فرمایي: 

إذا وُسِّدَ الأمرُ إلى غَيرِ أهلِه فانتَظِرِ السَّاعةَ. رواہ البخاري

( ھغه خلک دې د قیامت انتظار وکړ‎ي چې کارونه نا اھلو ته سپاري).

تیرې ادارې کارونه نا اھلو ته سپارلي و نو قیامت پر راغی!

سرہ له دې چې د پورته ذکر شوي مبارک آیت شان نزول د کعبې شریفې د کیلي په اړ‎ہ دی چې د عثمان بن طلحه په قبضه کې وہ، خو حکم یې عام دی او ټول کارونه،  دنیوي او اخروي، پخپله ځولۍ کې را نغاړ‎ي.

د ابن حجر، ملا علي قاري، ابن باز او نورو سترو علمای کرامو رحمھم الله تعالیٰ اجمعین په نزد په پورته ذکر شوي حدیث کې د کارونو څخه مراد دولتي دندې دي.

د اھلِ کار اوسنی تصور:

کار د ھغه اھل ته د سپارلو اوسنی تصور زموږ‎ سرونو ته د غرب څخه راغلی او غلط تزریق شوی!

زموږ‎ ډیری په دې اند دي چې د صحت وزیر باید خامخا ډاکتر، د دفاع وزیر، فوځي، د اوبو او بریښنا وزیر انجنیر او ھمداسې د نورو مسلکي ارگانونو مدیران د ھماغو برخو متخصص افراد وي.

غرب پخپله دا کار نه کوي خو موږ‎ ورته ھڅوي. 

که موږ‎ د غربي ھیوادونو د صحت، دفاع، زراعت، تیکنالوجۍ او نورو مسلکي برخو برحاله وزیرانو ته ځیر شو، یو یې ھم د طب ډاکتر، فوځي، د زراعت متخصص، انجنیر یا د بل اړ‎وند مسلک متخصص نه دی.

ھمدا رنگ د ټول شموله مسئله ھم دہ.

ھیڅ غربي حکومت خپل سیاسي مخالف د ځان سرہ په واک کې نه شریکوي خو موږ‎ ته یې سپارښتنه کوي.

وزارتونه، ریاستونه، او د نورو لوړ‎و ارگانونو  مدیریتونه سیاسي/اداري پوستونه دي چې که پرې متخصص کدرونه بوخت کړ‎و نو بیا به مو کار د ھغه اھل ته نه وي سپارلی بلکې خپل مسلکي کدر به مو په نامناسب ځای کې مصروف کړ‎ی وي!

د ماشومانو متخصص طبیب باید په روغتون کې د ناروغو ماشومانو پر درملنه بوخت وي نه د کوم مدیریت یا ریاست پر مخته بیونه و ھلُمّ جرا !

د کار اھل څوک دی؟

ھغه چې د ورسپارل شوې دندې د اجراء وړ‎تیا ولري.

د کار اھل باید ځینې مواصفات ولري چې مھم یې دا لاندې درې دي:

۱- مسلکي وړ‎تیا

تر ټولو مھم شرط دی؛ یو جراح ډاکتر نشي کولای د قانونپوہ دندہ اجراء کړ‎ي او نه یو قانونپوہ په روغتون کې د جراحي عمل د ترسرہ کولو وړ‎تیا لري.

که یو څوک په کوم روغتون کې د ډاکتر په توگه مقرریږ‎ي نو باید په طبي برخه کې یې زدہ کړ‎ې، کړ‎ي وي، او ھمداسې نور ھم.

خو یواځې مسلکیتوب ھم څوک د کار اھل نه گرځوي تر څو دا دوہ لاندې شرائط پورہ شوي نه وي.

۲- ژمنتیا

دا ھم یو ډیر مھم اصل دی.

داسې کسان چې حکومت او نظام ته وفادار نه وي، یا د بل چا نظام او حکومت ته  وفادار وي او گټې یې په بل چا پورې تړ‎لې وي، د کار اھل نه گڼل کیږ‎ي، باید په سترو او حساسو دندو و نه گومارل شي.

د اشغال پر مھال د غرب څخه ډیر پر نیکټایانو مُزّیَن د لوړ‎و زدہ کړ‎و خاوندان راغلي و، خو تر خپل نظام زیات ھغو غربي ھیوادونو ته وفادار ول چې دوی ترې راغلي و, نو ځکه یې ھیواد او ولس ته ھیڅ خدمت ونکړ‎ای شو.

۳- سپیڅلتیا

په دې مانا چې په لوړ‎و پوستونو د تقرر او کار اھل ھغه و گڼل شي چې د مالي، اداري، اخلاقي او نورو فسادونو ریکارډ و نه لري.

د غني او عبد الله په پنځوس/پنځوس حکومت کې ځینې داسې د گوتو په شمیر کسان ھم و چې لوړ‎ تحصیلیافته او حکومت ته وفادار ول، خو چا یې اخلاقي دوسیې لرلې چا مالي او څوک د فساد په نورو ډولونو ککړ‎ ول، نو ځکه بریالي نه و.

پایله

که وغواړ‎و مالومه کړ‎و اوسنی د عامې روغتیا وزیر د ورسپارل شوې دندې اھل دی که نه؟  او بیا یې د برہ ذکر شویو درې مواصفاتو  په ترازو کې واچوو،  نو بیا په ځغردہ وویلای شو: ھو، کار و د ھغه اھل ته سپارل شوی.

ځکه، د وزارت رھبري کول، اداري وړ‎تیا او واضح سیاسي لیدلوری غواړ‎ي. مولوي نور جلال دا وړ‎تیا او تجربه لري، په دوحه کې د یارانو د سیاسي ټیم غړ‎ی پاته شوی او ھمداراز تر فتحې مخکې او را وروسته یې د ام ا رت په لوړ‎و اداري پوستونو کار کړ‎ی چې آخري یې د کورنیو چارو وزارت اداري معینیت و.

نظام سرہ د ژمنتیا اوږ‎دہ سابقه لري. د دې نظام د سرلوړ‎ی لپارہ یې وینه او مینه ورکړ‎ې او تر اوسه پرې د فساد او اختلاس کوم تور ھم نشته.

ښایې دا لیکنه د عامې روغتیا تر نوي وزیر صیب و رسیږ‎ي ، نو زہ ھم د  ھمدې موکې څخه په گټه اخیستنې، غواړ‎م په لنډہ توگه یو څو وړ‎اندیزونه ورته وکړ‎م:

محترم وزیر صیب!

د انسان عمر ډیر لنډ او تر ھغه ھم لنډ د اقتدار عمر دی.

خوشال بابا وایي:

ښه خو دا چې یې ښه نوم پکې یادیږ‎ي

په فاني دنیا به نه وي ژوندی تل څوک

اوس چې الله عزوجل تاسې ته د خدمت موکه درکړ‎ې، ھیله دہ ھرہ گړ‎ۍ  یې د الله عزوجل د مخلوق په چوپړ‎ کې تیرہ کړ‎ئ! عربان وایي: سید القوم خادمھم.

غواړ‎م د خپل ما فی الضمیر  یو څو نکتې

مو مخې ته  کیږ‎دم:

۱- خیانت په دوہ ډوله دی؛ یو یې مباشر یا نیغ په نیغ ناوړ‎ہ یا غیر مشروع استفادہ او دویم یې د وخت ضایع کول.

زہ د پخواني وزیر صیب په اړ‎ہ حُسنِ ظن لرم، ښایي له خپل مقام څخه یې ناوړ‎ہ گټه نه وي پورته کړ‎ي خو دا چې نژدې درې کاله یې مطلق وخت ضایع کړ‎ی، ھیڅ کار یې نه دی کړ‎ی، کوم مثبت بدلون یې نه دی راوستلی، دا پخپله د خیانت یو ډول دی.

ھیله دہ تاسې به دې نکتې ته متوجې واست.

۲- تر کومه ځایه چې ماته مالومه دہ، موږ‎ ستاسې د وزارت په چوکاټ کې د عامې روغتیا ملي پالیسي نه لرو.

نه پوھیږ‎م پخوانی وزیر صیب  تیر درې کلونه په وزارت کې په کومه کبډۍ بوخت و؟!

دا خو حیاتي مسئله دہ چې نشتون یې د وزارت ټول کارونه إخلالوي!

ھیله دہ دې مسئلې ته ژر، کلکه او عاجله پاملرنه وکړ‎ئ!

۳- موږ‎ د عامې روغتیا  وزارت په چوکاټ کې په نړ‎یواله کچه نه، بلکې د سیمې په کچه ھم یو معیاري مجھز روغتون نه لرو.

ھمدې احتیاج مو ولس اړ‎ کړ‎ی چې د منافقو گاونډیانو د سفارتونو او سرحدي دروازو په کتار کې تر سوځاندہ لمر لاندې د خپلو مریضانو سرہ په ورځو ورځو ولاړ‎ پاته شي!

ھیله دہ د پلازمینې په شمول په ھر سرحدي ولایت کې کم له کمه یو مجھز، معیاري روغتون جوړ‎ کړ‎ئ!

که په دې اړ‎ہ د نړ‎یوالې ټولنې او نړ‎یوالو صحي ارگانونو سرہ د قوي دیپلوماسۍ او دروازو تر شا سیاست ( Backdoor Politics ) څخه کار واخیستل شي، زہ یقین لرم چې ډیرہ بِلا عوضه مرسته به تر لاسه شي!

۴- مسلکي کدرونه په اداري پوستونو مه مصروفوئ! ھغوی ته باید موکه ورکړ‎ل شي چې د خپل مسلک مطابق ولس ته خدمت وکړ‎ي.

د یوہ ولایت، روغتون یا کوم صحي یونټ مشري باید داسې کسان وکړ‎ي چې اداري وړ‎تیا ولري نه طبي مسلکي پوھه!

۵- قوي مطبوعاتي ټیم او د وزارت فعالیتونه رسنیز کول.

داسې ټیم جوړ‎ول چې په کم له کمه ھرو دوہ میاشتو کې ولس ته د رسنیو له لارې حساب ورکړ‎ي!

جناب وزیر صیب!

وخت د چا انتظار نه کوي!

که پخواني وزیر کار کړ‎ی و نو زما پڅیر یو عام افغان به نه اړ‎کیدہ چې تاسې ته داسې یو لیک ولیکي.

که خدای نخواسته تاسې ھم د مخکیني وزیر پر پل قدم کیږ‎دئ، نو بیا به یو بل عام افغان اړ‎ وي، نوي وزیر ته ھمداسې یو لیکی وکاږ‎ي خو ھغه مھال به تاسې، زہ او دا لیک د تاریخ یوہ برخه یو!

و الله المستعان

_____

حفیظ الدین پیرزادہ

د جون ۴/ ۲۰۲۴ م

لندن