«زما ګټه» او یوه تبصره / حميد هڅاند

د استاد اسدالله غضنفر د «څراغ» کتاب په ۲۴ مخ کې د موضوع سرلیک «زما ګټه» ده. په لیکنه کې استاد ټینګار کوي چې انسان باید د ځان د ګټې تر څنګ، د بل ګټه هم مهمه وګڼي او نورو ته یې خیر او نېکي ورسېږي. هغه کسان چې یوازې ځان ورته مهم وي، د لیکوال په نظر، رواني ناروغان دي.
په پنځم پراګراف کې لولو؛ «د انسان لویه ارزو دا ده چې خوشاله ژوند وکړي. لکه څنګه چې څېړنو ثابته کړې ده د خوشالي د حصول یوه بهترینه لاره نېکي کول دي.»

د نېکي کولو او خوشالي تر منځ اړیکه ممکن د «څېړنې» له ذکر کولو پرته هم منل شوې وای، خو دا چې لیکوال د څېړنو یادونه کړې، ښه به وای که په لمنلیک کې لږ تر لږه د یوې څېړنې په اړه مالومات وای چې څه وخت، چا، چېرته وکړه.
د لیکنې شپږم پراګراف داسې اېسي لکه په بکس کې چې ځای نه وي، خو یو شی پکې په زور تخته شي. ممکن علت یې دا وي چې دغه پراګراف ګونګ دی. لولو؛
«ستاسې به دې حقیقت ته خامخا پام شوي وي چې له کومې موضوع سره مینه لرئ د هغې په باره کې مو ذهن ښه کار ورکوي. که زه له سیاست سره مینه ولرم د سیاست په باره کې به مې نویو خبرو ته پام شي او که له ادبیاتو سره دلچسپي ولرم، په ادبیاتو کې به نوښت را ته اسانه وي. استعداد او مینه د یوې سکې دوه مخونه دي. هغه څوک چې له ځانه نه‌شي راوتلای، د جهان پېژندل ورته سخته شي.»

تر ډېره د علمي لیکنې اوسنی دود دا دی چې د لیکوال اصلي خبره دې د پراګراف په پیل کې واضح ولیکل شي. اصلي خبره عموماً یوه لیکه یا ممکن دوې لیکې شي. د پراګراف تر پایه نورې لیکې د هغې خبرې په زیات وضاحت یا ملاتړ کې لیکل کېږي او مناسب جزیات و مثالونه ذکر کېږي، ځکه خو له شپږم پراګرافه ممکن یو څوک داسې وپوهېږي چې استاد غواړي، ووایي که له کومې موضوع سره مینه ولرو، په اړه یې زموږ ذهن تېز کار کوي، خو که رښتیا هم دغه پراګراف د همدې خبرې په اړه وي، د لیکنې له موضوع سره چې بل ته د ګټې رسولو د اهمیت په اړه ده، اړخ نه لګوي.

د همدغه پراګراف په وروستۍ لیکه کې لولو چې «که څوک له ځانه نه‌شي راوتلای، د جهان پېژندل ورته سخته ده.» ایا دا د پراګراف اصلي خبره ده؟ که وي، لیکوال غواړي ووایي چې د جهان پېژندل ګټه ده او که کوم څوک له ځانه نه‌شي وتلای، دغه ګټه به و نه کړي. که ځواب هو وي، باید د «جهان پېژندل» په واضح ډول «ګټه» بلل شوې وای چې اوس یې هیڅ ذکر نه دی شوی، همدارنګه ښه به وای چې دا خبره د پراګراف په پیل کې وای.

د لیکوال دا خبره هم د تامل وړ ده چې وایي؛ «هغه څوک چې له ځانه نه‌شي راوتلای، د جهان پېژندل ورته سخته شي.» عملاً داسې کسان شته چې زیات خپل‌چاروکي دي، خو ممکن تر یو شمېر خیررسوونکيو کسانو د نړۍ په اړه ډېر وپوهېږي. نورو ته د ګټې رسولو او جهان‌پېژندنې تر منځ څرګنده اړیکه موجوده نه ده، که موجوده وي، خو موږ ته نه وي مالومه، ښه به وای چې لیکوال په نورو جزیاتو او مثالونو کې څرګنده کړې وای.

سرخط ورځپاڼه