!په افغانستان باندې د شورویانود یرغل په  پلمه

(  یوڅوخاطرې  )

وړمه ورځ  مې په فیسبوک کې دافغانستان  او اوګندا جمهور رئیسانو د انځورونو د پاسه د ( ОБА АМИНЫ , ДА РАЗНЫЕ КОНЧИНЫ  ) ، ( دوه امین نومونه  خو د مختلف برخلیک سره ) ترسر لیک لاندې د یو افغان له خواپه  فیسبوک کې په لیکه شوي لینک ، چې پکښې د امین  په نومونو د دوه جمهور رئیسانو پرتلنه شوې  وه  ولوست، چې  د دواړو په اړه  پکښې ویل شوي  و  : ( ایدي امین  د اوګاندا جمهور  رئیس دامریکا په وړاندې ودرېد ، زوړ شو او مړ شو. حفیظ الله امین  د افغانستان  جمهور رئیس  د شوروي اتحاد نه مرسته  وغوښته، خو د هغوی  د ځانګړو ځواکونو له خوا ووژل  شو )  .  د ددغه لینک په لیدو سره مې ځینې خاطرې رایاد شوې . 

د ۷ ثور پاڅون  د خلک دموکراتیک ګوند اړوندو نظامیانو له خوا د یو  مجبوریت   له مخې  تر سره شو، داچې څنګه ،څه ډول ،د چا په لارښوونه  ، د چا په مټو، دکومو تېروتنو سره اوپه کومه  بیه تمام شو ، زما د کهول کسان ټول  ددې پېښو عیني شاهدان  پاتې شوي دي او بېلابېلوشنونکواو لیکوالانو هم  د خپل  ذوق ، لېوالتیا او سلیقې مطابق د  ملامت او سلامت  ادرسونو په  ګوته کړي دي  . زه نه غواړم  دلته  د کوم ځانګړي ادرس په پلوۍ او یا هم  په مخالفت کې د کوم ځانګړي ادرس د سپیناوي ډګرته راوه وځم  اوددغه لوبغاړو د ترخو حقیقتونوتنور ته  پلته ورته کړم  .

د ثور پاڅون  څخه  ډېر وخت  لا نه وه  اووښتی ، چې  د ۱۹۷۸ زکال  جون میاشت کې مې په مسکو کې دیپلوم  تر لاسه کړ ، خو مخکې له دې چې  هیواد ته راستون شم، د یو لړصحي معایناتو له کبله  وځنډېدم  او په روغتون کې بستر شوم. زما سره د  روغتون  په یوه کوټه کې مسکو میشتی یو روسي  ځوان  هم بستر و ، سره معرفي شو . خو څوورځې  وروسته  دغه ځوان  زما نه مخکې له روغتون څخه رخصت شو او د کور د تلیفون نمره یې ماته راکړه او ټینګار یې دا و، چې که کله  زه له روغتون څخه رخصت شوم ، نو باید افغانستان  ته له تګ مخکې یې کورته ورشم. خو کله، چې د روغتون څخه راوه وتلم ، د وخت د کمښت او ځینو بوختیاوو له کبله مې ونشو کولای ، چې د دوی کور ته ورشم او خپل هیواد ته راستون  شوم  .

د کانواو صنایعو وزارت اړوند یوې تصدۍ کې  په کار  وګمارل شوم ،  د یونیم کال په اوږدو کې   د ګوند په اډانه کې د لوړو ژورو ،  حکومتي ځینو پیکه  کړنو او یو شمېر غیر مترقبه پیښو  لکه د نورو هیوادوالو په شان  په اندېښنه کې اچولی وم. وایي (مار خوړلی له پړي نه ویریږي ) .  کله چې ، د تاجبېک غونډۍ  قصر ته  جمهوري ریاست  انتقال شو، د دغه قصر د فرش کولو چارې یې د کاري مسئولیت  له  مخې د هغه فابرېکې پر غاړه وې ، چې ما پکښې کار کاوه . تر دغه مهاله  تېرو ناخوالو ته  په کتو له ښاره بهر ته  د  دغه ریاست انتقال سره یو شک او ترهه زړه ته راولوېده (  شپږم حس) ، یعنې  د یوې  پېښې  احتمال مې په ذهن کې راګرځېده ، خو د شورویانو یرغل مې اصلآ تصور هم نه شو کولای .

خو کله ، چې شورویانو د ټولو نړیوالو نورمونو  خلاف  نېغ په نېغه په افغان خاوره  یرغل  وکړ او د وخت جمهور رئیس  یې د کورنۍ  غړو سره په شهادت  ورساوه  او خپل لاسپوڅی کارمل یې  د واک په ګډۍ کښېناوه ، د خلق  جناح اړوند یو زیات شمېرکسان اعدام  او ګڼ شمېر زنداني کړلای شول، خو بیا هم د افغانستان  د دموکراتیک ګوند اړوند دواړه لوري (        )  د شورویانو د راتګ  پړه  تر دا ننه  یو پر بل وراچوی.

هغه څه ، چې تر دمه  روښانه دي ، او هغه دا چې ایا افغانستان ته د شورویانو راتګ به د وخت  جمهور رئیس  په سل ورزنیز ماموریت  کې  سازماندهي شوی وي  او که به د مخه  د یو داسې اقدام  هوډ شتون  درلود؟   د دې لاندې  څو غونډلو نه به ستاسو انګېرنه  څه  وي  ؟

  د۱۹۸۳ زکال لمړۍ نیمایي کې د وخت کانو او صنایعووزارت اړوند د نساجیو اوجن وپرسونو د تصدیو معاوینینو، انجینرانو او د تصدیو د ځینو څانګو د یوشمېر امرینو سره د وزارت  له اړخه زه  د درې میاشتو لپاره  د نویو تکنالوژیو سره  د بلدیت او  زده کړې (مهارت لوړولو) په موخه مسکو ته  ولاړم.  په یو میلمستون (هوټل ) اوسېدو، په غیري رسمي وخت کې مې د تلیفون  د یاداشت کتابچه  راواخیسته،  پنځه کاله وروسته  د محصلۍ د دورې ټولګیوالو او دوستانو د احوال  په لټه کې شوم . د هغه کس سره، چې  یو وخت د روغتون  په یوه خونه کې ورسره  یو ځای بستر  وم  ،  په اړېکه کې شوم، ډېر خوشحاله  شو. په سبا یې دعوت کړم ، کور ته یې ورغلم . د میز په سر یې رنګارنګ خواړه  اېښي و ، د میز ترڅنک د نوموړي  خواښې ، مېرمن او کوچنۍ لورکۍ هم  ناست وو، وار له واره  یې مېرمنې  ، چې د حقوقو په رشته کې زده کړې بشپړې کړې وې  سیاسي خبرې پېل کړې ، په افغانستان باندې د سرو لښکرو په یرغل یې په داسې شرایطو کې ، چې ښايي ډېر کمو کسانو به هغه مهال په ازاده توګه  د شوروي اتحاد د حکومت په کړنو د نیوکوجرائت درلود، اعتراض وکړ.   ما هم د دوی خبرې تائیدولې . که ګورم  چې د څنګ خونې څخه د نوموړي  خسر ( په ونه  لوړ، ښایسته  او د پوخ عمر خاوند او وړینه شتري رنګه چرمۍداره چپل یې په ولو اچولې وه ) راووت.  د روغبړ  وروسته  یې په افغانستان کې  د امنیتي   حالاتوپه اړه راڅخه  و پوښتل ، معلومات مې ورسره شریک کړل ، خوداسې مالومېده ، چې  دې د افغانستان د وضع په اړه  زیات معلومات  درلودل.  زما څخه  وپوښتل، چې په افغانستان کې د کوم ځای یم، د ځواب ورکولو وروسته  پوه شوم ، چې دی کوم وخت د افغانستان  شرقي ولایتونوته په سفر تللی  و . په پېل کې  مې  په خبرو کې یو څه  له دیپلوماسۍ څخه کار واخېست، خو وروسته  راته  څرګنده شوه، چې دی  په ټوله کې غواړي پدې وپوهیږي، چې په افغانستان کې د عامو وګړو  ذهنیتونو د شورویانو د نظامي حضور  په وړاندې څرنګه دی، نو مې  هر څه ورته په ډانګ پېیلي توګه  وویل.

خو د دوی  له خبرو داسې مالومیده ، چې دی  تاریخ  پوه او افغانستان  ته  د نظامي ځواکونو د استولو موضوع  د یومشوره  ورکوونکي په توګه  شریکه شوې وه ، او له خبرو یې داسې جوتېده، چې ګواکې ورسره همغږی نه و . خو څه موده وروسته ، کله چې د شوروي  عسکرو په تلفاتوکې  زیاتوالی راغلی و ، بیا ځل یې ترې پوښتتلي و . دی په دې اند و تر څو ، چې یو شوروي عسکر په افغانستان کې شتون ولري جنګ  نه دریږي . نوموړي د کومې  بلې سرچینې  له قوله دا هم  وویل :  „ که شوروي اتحاد ته د کمک په  نیت د افغانانو ټانکونه راځي نو باید د مخه ورته  په شوروي اتحاد کې حد اقل یو کال تبلیغ وشي ، خو که د شوروي ټانکونه افغانستان ته د مرستې په نیت ځي باید حداقل شل کاله افغانانو ته  تبلیغ وشي„  .  د نوموړي له خبرو پوه شوم، چې دی د افغانانو د تاریخ او ځانګړو ځانګړتیاوو څخه خبر و .

 که څه هم ډېرۍ شنوونکي  د هغه  فکتورونو ( لاملونو) په اړه ، چې  ښکېلاکګرو ته یې پلمه په لاس ورکړه ، چې پر افغانستان یرغل وکړي ، یوه خوله نه دي ، خو یوه خبره ، چې کاملا جوته  ده ، او هغه دا چې ، د هغه وخت حاکمیت  د شورویانو  په  مزاج  برابر نه و او د هغه ګوډاګیانو په  لټه کې و، چې لا د مخه  یې ورسره یارانه او پټې اړېکې پاللې  . دا هم لاتر اوسه څرګنده نه ده او نه هم   نړیوالو او نه  د پخواني شوروي اتحاد حاکمانو  داسې کوم  د اعتبار وړ لیکل شوی تړون ، چې له مخې یې د روسي  ځواکو یرغل ته زمینه  برابره کړي وي ،  وړاندې نه  کړلای  شول  . او د افغان لوري  له خوا د روسي نظامي قطعاتو د مرستې غوښتنه  په حدس او ګمان ولاړه   ده او ډېرۍ ورته غلچکی برید وایي، ځکه چې هېڅ کوم لوري  داسې مستند ( تلکس ، تلګرام ، مخابروي ، تلیفونی  او غږیز)   شواهد، چې د روسانو راتګ افغانستان  ته  توجه کړلای شي تر دې دمه ونه لیدل شو .  خو په هغه څه هم  سترګې پټولای نه شو، چې  د هغه وخت  د حاکمیت د پرزېدو  دوه  ورځې د مخه  شپه او ورځ   د شوروي اتحاد غټو بار وړونکو الوتکو د کابل ښار د پاسه  فضا په سر راخیستې وه .   ښایي شورویان  به  پدې  پوره پوهیدلي  وي ، چې  افغان حکومت  په  اډانه کې د مخالف  لوري  له  وسه  پور نه  ده ، چې د وخت  حاکمیت دې  راوپرځوي ،  نو  یې غوښتي وي ، په یو تیر دوه ښکاره  وکړي، هم قدرت  د خپلې خوښې کسانو ته انتقال کړي او هم  ګرمو اوبو ته ځان نږدې  کړي .  داسې یوې اشتباه  د افغان غمیزه څلووېښت کلونوته وغځوله او پای لا هم معلوم  نده .

د شورویانوپه  زور   واک ته رسیدونکو د نورو پټو او ښکاره کړنو تر څنګ یو یې  هم  له بده مرغه  د پښتنوسره  د دښمني پالل و. د همدغه یاد شوي سفر پر مهال  یوه ورځ  خپل انستیتوت  ته ورغلم ، په ټولو ډیپارتمنټونو وګرځېدم  او د یوزیات شمېر استادانو سره مې ولیدل . د یو پوهنځي رئيس ، چې یو وخت  په ځوانۍ کې د کیوبا انقلاب وروسته د شوروي اتحاد له اړخه  په  لوژستیکي چارو کې  دنده تر سره کړې وه ، زما څخه وغوښتل ،چې د رسمي وخت وروسته  ورسره ووینم،  پلي په لاره په چکر شول، د ډېرو  اوږدو خبرو اترو په لړ کې  یې د پښتنو سره  د (کارمل ) ښکاره مخالفت ته  هم اشاره درلوده . دا ډول مخالفتونه  په لوړو پوړونو کې لاڅه کوې، چې په شوروي اتحاد کې د افغان زده کړیالانوتر منځ د بې اتفاقۍ له امله  د تحصیل په ډګر کې  د افغانستان  دموکراتیک ګوند د یواړخ  پورې تړلو افغان  محصلینو (   ؟   ) به  شوروي مقاماتوته  د ګوند د بل اړخ  ( ؟ ) لایقه زده کړیالان  د انتي سویتست  په نوم ورپیژندل ، د تحصیل څخه به یې محرومول او د  نیمګړي تحصیل سره به یې  بیرته خپل هیواد ته لېږل   .

په پای کې باید په تآسف سره ووایم ، چې مونږ څومره بدبخته مخلوق یو، چې د اشغالګرو  له خوا د واک په ګډۍ ناست ګوډاګیان  مو، په دومره سپین سترګۍ او ذلالت  سره، د خپل  مصنوعي حاکمیت پر مهال د یو لوی ځانګړي قوم سره  په مخالفت کې  دریږي، او ځوان نسل مو  له تحصیله  بې برخې کوي، چې ان  اکادمیک شخصیتونه  پرې خبریږي .

په درنښت