د بهرنیو پوځیانو د ایستلو صلاحیت

۰۹/۰۲/۲۰۲۱                                                                                                       

د بهرنیو پوځیانو د ایستلو صلاحیت

راتلونکې لند مهاله حکومت ته وسپارل شي

د دوحې موافقه لیک د ۲۰۲۰ م کال د فروري په ۲۹ مه  لاسلیک شو. د طالب بندیانو په خلاصون کې ځند د دې لامل وګرځید چه بین الافغاني مذاکرات له تاکلې مودې نه شپږ میاشتې وروسته د ۲۰۲۰ کال د سپتامبر په ۱۲ مه پیل شي. د مذاکراتو د طرزالعمل په اړه اختلاف بین الافغاني مذاکرات درې میاشتې نور هم وځندولې.

پوښتنه رامنځته کیږي چه په بین الافغاني مذاکراتو کې ۹ میاشتې ځند د موافقه لیک په عمومي محتویاتو او په ځانګړې توګه په تاکلې نیته د بهرنیو پوځیانو په وتلو کې څه اغیز لرلي شي ؟

اړینه ده چې پوښتنې ته له ځواب ویلو نه مخکې یادونه وشي چې : نړیوال حقوق د دولتونو تر منځ اړیکې تنظیموي. د یو باوري تړون اجرايي ضمانت د یو میکانیزم له مخې چې د تړون په متن کې ځاي نیولې، استحکام مومي.

 ‎پورته قاعدې ته په کتو سره د دوحې هوکړه لیک د نړیوالو حقوقو د پوښښ نه بې برخې پاته کیږي. موافقه لیک ( چې د دولت او غیر دولتي اړخونو تر منځ لاسلیک شوې دي ) د بین المللي حقونو تر اجرايي ضمانت لاندې نه راځي. له بله پلوه د باوري نړیوالو تړونونو په څیر د دوحې د موافقه لیک په متن کې د اجرايي ضمانت پروسیجر ندې مطرح شوې. بناً  د هغې نه سرغړونه حقوقي مسئولیت نه رامنځته کوي.

د همدې نیمګړتیاو په ګته اخیستنې سره د امریکا نوې حکومت  د پوځیانو وتل حالاتو څرنګوالې سره وتړل اواعلام وکړ چه د دوحې د موافقه لیک په رعایت، په تاکلې نیته خپل پوځ د افغانستان څخه نباسي.

واقعیت دا دي چې د بهرنیو ځواکونو پاته کیدل او وتل دواړه موږ ته کړاونه زیږوي :

۱- په افغانستان کې د یوه ګوداګي او غیر مسئول واکمني په شته والې کې چې د بهرنيو ځواکونو تر قومانده لاندې وي، د بهرنيانو پوځي حضور د اشغال او جګړې د دوام په په معنا ده.

۲- که په اوسني ناوړه حالت کې بهرني پوځیان  بې له یو پلان نه په غیر مسئولانه دول د افغانستان نه ووځي د تیر په څیر د کورنيو جګړو د پیل احتمال، له نظر نه غورځولي نشو.

‎ پدې کې شک نشته چې بهرني پوځیان د جګړې اصلي لامل دي. خو دا ویره شته چې د هغوي د غیر مسئولانه او په بیړه وتلو سره حالت له بد نه بد تر شي. او دا د هیچا په ګته ندي.

بناً واقعیتونو ته په کتو سره تر هغه وخته پورې چه د دوحې هوکړه لیک په تطبیق کې پرمختګ ندې شوې د بهرنیو ځواکونو ناقانونه حضور باید وزغمل شي.

د دوحې په هوکړه لیک کې جګړې سولې او ثبات خواته فرعي موضوعات د یو بنستیز موضوع یعنې یو « لند مهاله حکومت » د جوړلیدو په محور باندې راڅرخي. د مثال په توګه که د موافقه لیک روحیي ته پام وساتو په هغه کې د پام وړ موضوعات منجمله  اوربند، راتلونکې لند مهاله حکومت ته ځندول شوې دي.

دمګړي د بهرنیو پوځیانو د وتلو نیته په یو متنازع فیه موضوع بدل شوې دي. د افغانستان حالت چې په کې سولې ضد اشغال پلوه کړیو د بهرنیانو په ملاتړ برلاس معلومیږي حکم کوي چې د بهرنیو ځواکونو د وتلو د نیتې تاکل صلاحیت، لند مهاله حکومت ته وسپارل شي.

دغه اقدام سولې او امنیت تأمین ته پیاوړې ضمانت وربښلي شي.  پدې معنا :

الف – اوسمهال د بهرنیو پوځیانو د وتلو غوښتنه یوازې د وسله وال مقاومت ( د یو سیاسي – جنګي تحریک په توګه ) له لورې مطرح شوې ده. خو کله چه دغه غوښتنه د یو پراخ بنست لند مهاله ملي، مسلکي حکومت له خواه وشي د هغه  ولسي  قاعده پیاوړې کیږي.

ب – وسله وال مقاومت په راتلونکې نظام کې د تداخل له لارې د بهرنیانو په وړاندې د فشار دیپلوماتیک او پوځي لاسوند لرلي شي : نن بهرنیان زموږ د کمزور دریز په ګته اخیستو سره د خپل نظامي حضور موده پر موږ باندې تپي. خو که صبا د حکومت د ماشین په لرلو سره د قوت په دریز کې قرار ولرو حالاتو ته په کتو بهرنیانو ته حکم کولي شو چه په دغه نیته د افغانستان نه ووځي.

پایله :

د دوحې هوکړه لیک د نورو تړونونو په څیر مختلف موضوعات چه یو بل سره منطقي تړاو لري په بر کې نیسي : القاعده، پر طالبانو لګیدلې بندیزونه، بین الافغاني مذاکرات، جنګي او سیاسي بندیان، اوربند، لند مهاله اسلامي حکومت اونهایتاً  په نهو میاشتو کې د بهرنیو پوځیانو تدریجي کمول او وتل په یو واحد وثیقه چه په کې موضوعات یو بل بشپړوي ځاي نیولې دي. د دوحې هوکړه لیک د تطبیق لویه برخه د لند مهاله حکومت د جوړیدو په محور باندې راڅرخي.

نن صبا چه بین الافغاني مذاکرات بیا پیلیږي باید د بهرنیو ځواکونو د وتلو د نیتې تاکلو صلاحیت  چه اوسمهال متنازع فیه بنه غوره کړې لند مهاله حکومت ته وسپارل شي.

البته د راتلونکې حکومت په ترکیب کې باید په کافې اندازه دقت وشي چې په کې پیږندل شوې فاسدې څیرې او وطن خرڅونکې کسان ځاي و نه نیسي.  

« پاي» – فرانسه