داعش از کجا آمد و به کجا خواهد رفت؟

داعش از زمان تأسیس اش در سال ۱۹۹۹ توسط فردی اردنی به نام ابومصعب الزرقاوی به عنوان جماعت توحید و جهاد نام‌های گوناگونی داشته‌ است .

وقتی الزرقاوی در سال ۲۰۰۴، با اسامه بن لادن بیعت کرد، نام گروه را بار دیگر به سازمان قاعده الجهاد فی بلاد الرافضین که بیشتر با نام القاعده در عراق شناخته می‌شد، عوض کرد.

گرچه این گروه هرگز خود را القاعده در عراق نخواند، این نام سال‌ها به عنوان نام غیررسمی آن بر جا ماند.

در آپریل ۲۰۱۳، این گروه که به سوریه گسترش یافته بود، نام الدوله الاسلامیه فی العراق و الشام را اختیار کرد؛ که در آن منظور از شام، شامات یا سوریه بزرگ است.

نام مخفف (داعش) به گستردگی از سوی مخالفین عرب زبان این گروه به کار می‌رود-  امروز سرنوشت این گروه دگرگون گشته و در حال ازبین رفتن است و بعد از مرگ ابوبکر البغدادی، عبدالرحمن المولی بحیث امیر جانشین وی شده است.

وزارت دفاع آمریکا قبلاً برای کشتن وی پنج میلیون دالر جایزه تعیین کرده بود که این رقم را به دوچند یعنی ۱۰ میلیون دالر افزایش داده است . شواهدی از شکست داعش در هنگام حیات رهبر قبلی آن البغدادی نیز منعکس گردیده بود. چنانکه سرکرده داعش به شکست این گروه تروریستی در جنگ موصل اذعان کرده بود و از اعضایش خواسته بود که به مناطق کوهستانی فرار کنند.

ابوبکر بغدادی، سرکرده داعش سخنانی را با عنوان “سخنرانی خداحافظی” ایراد کرد و از اعضای این گروه خواست به مناطق کوهستانی فرار کنند.  رهبران “شورای مجاهدین” داعش همگی از نینوا و تلعفر به سوریه گریخته بودند. بدین ترتیب گروه داعش روز بروز در برابر حملات کشور های متحد علیه تروریسم کم توان تر گشت تا اینکه بساط این گروه هم از عراق و هم سوریه برچیده شد.

رهبر قبلی این گروه ابراهيم عواد ابراهيم البدری معروف به ابوبکر البغدادی در تابستان ۱۹۷۱ در شهر سامراء عراق به دنیا آمد. او که با نام‌هایی همچون دکتر ابراهیم و ابودعاء نیز شناخته می‌شد در یک خانواده‌ سنی مذهب که خود را از تبار پیامبر اسلام می دانستند، رشد و نمو کرد. او با حمایت خانواده نه چندان متمول خود وارد دانشگاه بغداد شد و در سال ۱۹۹۶ مدرک کارشناسی مطالعات اسلامی را اخذ کرد و سپس در سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۷ موفق به کسب مدارک کارشناسی ارشد و دکترا در رشته مطالعات قرآن از دانشگاه صدام شد.

آقای البغدادی تا سال ۲۰۰۴ به همراه دو همسر و ۶ فرزندش در محله توپچی واقع در غرب بغداد ساکن بود و در مسجد محله به کودکان قرآن می‌آموخت. در عین حال ابوبکر به عضویت تیم فوتبال مسجد محله درآمد و به سرعت به ستاره این تیم بدل شد. چند ماه پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، آقای بغدادی به تاسیس یک گروه شورشی به نام «جیش اهل السنه و الجماعه» اقدام کرد. اقدامی که موجب بازداشت او در فبروری ۲۰۰۴ توسط نیروهای آمریکایی مستقر در فلوجه عراق شد.

آقای بغدادی ۱۰ ماه در کمپ بوکو زندانی شد و در همین مدت کوتاه خود را به عنوان خطیب نماز جمعه و امام جماعت زندانیان مسلمان مطرح کرد و هدایت دینی آنها را برعهده گرفت. البغدادی سپس به عضویت در کمیته هماهنگی خلافت اسلامی عراق منصوب شد و هماهنگی فرماندهان این گروه را در عراق برعهده گرفت. پس از کشته شدن بنیانگذار خلافت اسلامی عراق در اپریل سال ۲۰۱۰، شورای مرکزی خلافت اسلامی عراق، ابوبکر البغدادی را عنوان به خلیفه برگزید.

نوار پیروزی داعش در آغاز تند بود و به سرعت بخش‌های بزرگی از شمال عراق و شرق سوریه و بخش‌های کوچکی در لیبی و نیجریه به تصرف داعش درآمد و خلافت آقای البغدادی جمعیتی در حدود ۱۲ میلیون نفر را در بر می‌گرفت. پس از محاصره شهر کردنشین کوبانی در نزدیکی مرز با ترکیه، حملات هوایی آمریکا علیه داعش به خاک سوریه گسترش یافت. با تضعیف نسبی قوای نظامی داعش، عملیات این گروه به خارج از مرزهای سوریه و عراق کشانده شد. انجام عملیات پی در پی هم چون سرنگون کردن هواپیمای مسافربری روسیه بر فراز صحرای سینا، وقوع حملات شبانه در پاریس و حمله به کلوب شبانه‌ای در فلوریدای آمریکا بسیاری از کشورهای جهان را به مقابله با داعش برانگیخت. ابتدا در ۱۶ جون ۲۰۱۷ ارتش روسیه مدعی شد که در جریان حملاتش ابوبکر البغدادی، رهبر داعش را کشته است. سپس امریکا ادعایی مشابه را مطرح کرد ولی رهبر داعش با انتشار ویدئویی در اپریل سال ۲۰۱۹ این اخبار را نقض کرد. اما ۶ ماه بعد و در پی حمله ۲۶ اکتوبر ۲۰۱۹ نیروهای امریکایی در شمال غرب سوریه، مرگ ابوبکر البغدادی بنا بر نتایج آزمایش دی‌ان‌ای صورت گرفته بر بقایای جسد او تائید شد.

نیروهای دموکرات سوریه از سرنگونی آخرین پایگاه گروه تروریستی موسوم به “دولت اسلامی” پس از چندین هفته رویارویی، در منطقه باغوز این کشور خبر دادند. این نیروها از حمایت ایالات متحده برخوردار می‌باشند. به نظر می‌رسد که با سقوط این مرکز در باغوز، “خلافت داعش به گونه کامل” پس از پنج سال متلاشی گردید.

مصطفی بالی، سخنگوی این نیروها اظهار کرده است که داعشیان “صد درصد مناطق زیر تصرف شان را از دست دادند.” نام کامل سرکرده جدید گروه تروریستی داعش «امیر محمد عبدالرحمن المولی السلبی» است که یکی از اعضای موسس این گروه بوده و مسئول اسیران اقلیت یزیدی عراق و نظارت بر عملیات داعش در سرتاسر جهان بر عهده وی بود. روزنامه انگلیسی گاردین در گزارشی درباره هویت و مشخصات سرکرده جدید داعش نوشت: «السلبی تنها چند ساعت پس از آنکه مرگ البغدادی تایید شد به عنوان جایگزین وی معرفی گردید. نامی که داعش در ابتدا برای جانشین البغدادی اعلام کرده بود “ابو ابراهیم الهاشمی القریشی” بوده است» السلبی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین ایدئولوژیست‌ها در میان رده‌های بالای گروهک داعش به شمار می‌آمد. وی که در تلعفر و در یک خانواده ترکمانی عراقی به دنیا آمده، یکی از معدود سران غیر عرب داعش به شمار می‌آمد. برخی وی را با نام «حاجی عبدالله» و در برخی از حلقه‌های داعش از وی به عنوان «عبدالله قارداش» یاد می‌کردند. سلبی از دانشگاه موصل و در رشته علوم شریعت فارغ‌التحصیل شده و در سال 2004 توسط نیروهای آمریکایی دستگیر و در زندان «اردوگاه بوکا» در جنوب عراق،‌ جایی که با البغدادی دیدار کرد، زندانی شد. گفته می‌شود که وی دست کم یک فرزند دارد. ظاهراً گفته می‌شود که جنگجویان وفادار به این گروه، در بخش‌های از افغانستان نیز فعال می‌باشند.

در سال‌های پسین، حملات انفجاری و انتحاری در ولایت‌های مختلف این کشور به جنگجویان داعش نسبت داده شده است. این دسته از گروه داعش که به حمایت پاکستان در کشور روی کار آمده اند تا حدود زیادی در مناطق شرقی به شکست مواجه شده اند.

مقامات امنیتی افغانستان می گویند که اردوی کشور شاخه داعش در افغانستان را در محکم ترین دژ شان در ولایت ننگرهار شکست داده است. داعش چند سال پیش پایگاه نظامی خود را در ولایت ننگرهار مستقر کرده بود. روز یکشنبه (۱۰ نوامبر ۲۰۱۹)مقامات امنیتی افغانستان اعلام کردند که گروه تروریستی “دولت اسلامی” در یکی از مهمترین مراکز فعالیت های شان، شکست داده شدند. چند سال پیش جنگجویان گروه “دولت اسلامی” یا داعش در ولایت ننگرهار موجودیت شانرا اعلام کردند و در همینجا فعالیت های شانرا نیز آغاز کردند. نیروهای امنیتی افغان و امریکایی در کنار اینکه با طالبان درگیر اند، با جنگجویان گروه تروریستی “دولت اسلامی” در مناطق مختلف افغانستان در جنگ اند.

مسعود اندرابی، سرپرست وزارت داخله افغانستان، در حالی که عملیات نظامی علیه این جهادیست ها ادامه دارد، در شهر جلال آباد برای خبرنگاران گفت که “گروه داعش در ولایت ننگرهار شکست خورده و مراکز شان از بین برده شده است.” او در ادامه گفت که ما به بسیار زودی بقیه مراکز داعشی ها را از بین خواهیم برد و به کمک مردم این گروه را کاملا سرنگون خواهیم کرد. اندرابی در ادامه ابراز داشته است که برخی از گروه های کوچک داعش تسلیم شده اند و در دیگر ولایات نیز گروه های خورد و کوچک داعش از بین برده خواهند شد. سرپرست وزارت داخله افغانستان گفته است که گروه تروریستی “دولت اسلامی” در برابر شکست گسترده در افغانستان روبرو است.