جرګه بنو و مطالبه تدویر لویه جرګه

      ۱۷/۰۳ /۲۲

جرګه بنو و مطالبه تدویر

لویه جرګه

لویه جرګه ها با تاریخ دیموکراسی قبیلوی افغانستان پیوند عمیق دارد. ازان جائیکه لویه جرګه ها اصل مشوره با مردم را در سطح وسیع جامعه مطرح میکند، با شورای حل و عقد که امر و نهی را در انحصار حلقه محدود علمای مذهبی قرار میدهد، از بنیاد اختلاف دارد: لویه جرګه در ترکیب ګسترده خود علمای مذهبی را نیز شامل میشود. در حالیکه شورای حل و عقد با ادعای نمایندګی از امت مسلمان مردمی را که از علوم دینی اندوخته کم دارد، از حق رای محروم میسازد و در حاشیه میراند.

اگر افغانستان معروض به اشغال خارجی و گدودی های ناشی ازان نمیشد، سنت لویه جرګه به افغانستان ظرفیت کافی انتقال از دیموکراسی تعاملی – قبیلوی به دیموکراسی مشارکتی مدرن را فراهم میساخت. به همین مقصد موسسان قانون اساسی ۱۹۶۴ م افغانستان لویه جرګه را با ترکیب نو شامل ساختار های دولتی ساخت و شکل تعاملی آنرا تغییر داد. با جا به جا سازی لویه جرګه تعاملی به لویه جرګه مدون قصد این بود تا میان دیموکراسی تعاملی و دیموکراسی مشارکتی مدرن هم آهنګی بوجود بیاید. تلاش درین استقامت به دلیل غلبه ضابطه های تعاملی که در مواردی با الزامات مذهبی و نرخ های پشتونولی استحکام دریافت میکرد نقش بر آب شد: ګذار از تعامل به تدوین و از سنت به مدرنیته در حد تیوری باقی ماند. 

طی چار دهه که افغانستان معروض به جنګ و اشغال خارجی بود، هیچ حکومتی نتوانست لویه جرګه را با ترکیبی که در قانون اساسی پیشبینی شده بود، دائر کند. زیرا شورا های ولایتی به مثابه رکن اصلی ترکیب لویه جرګه آنطوریکه در قانون اساسی پیشبینی شده بود، بوجود نیامد. لویه جرګه ایکه بدنبال کانفرانس بن دائر ګردید در واقع لویه جرګه تعاملی بود نه لویه جرګه قانون اساسی ( لویه جرګه مدون ) . بناً لویه جرګه مبتنی بر حکم قانون اساسی  که در یک محیط سنتی پیاده شد، نتوانست در پراتیک، کار آیی خود را ثابت بسازد. برخلاف لویه جرګه سنتی – قبیلوی با ګذشتن از خم و پیچ حوادث اعتبار خود را حفظ کرده است. امروز در افغانستان این اعتبار به موازات تلاش ناکام به قصد پیاده کردن ارزش های صادر شده دیموکراسی در وقفه های مختلف زمانی با قوت خود مطرح است.

مخالفین لویه جرګه سنتی دو کته ګوری مردم اند :

– کسانیکه با تفکر مالیخولیایی متأثر از رسوبات سمی شبکه های  تبلیغاتی مغرضانه غرب از دیموکراسی لګام ګسیخته غربی قباله رسیدن به بهشت دیموکراسی میسازند و

– مشتی از خردجال های متعصب قومی که لویه جرګه را پدیده تاریخ تیر شده تلقی میکنند و در واقع دور از واقعیت های ملموس در دنیای تخیل چکر میزنند. چه دلیل قوی تر ازین میتوان ارائه کرد که در جامعه دارای ساختار سنتی و قبیلوی افغانستان، بالاخره پس از شاریدګی های دیموکراسی وارداتی، شهر ها توسط  روستانشینان برخاسته از بستر قوم و قبیله به محاصره کشیده شد و تحریک طالبان قدرت سیاسی را قبضه کرد.

شکی نیست که در طول چهل سال جنګ در افغانستان لویه جرګه مانند بسیاری از ارزش های فرهنګی، اجتماعی و ملی دستخوش هوس بازی های سیاسی شد. از نام لویه جرګه برای مقاصد سیاسی استفاده افزاری صورت ګرفت. اعتبار لویه جرګه تا حدودی صدمه دید. اما در حال و احوال موجود راه دیګری غیر از نسخه لویه جرګه برای خروج از بن بست وجود ندارد.

مطالبه تدویر لویه جرګه از جانب جرګه بنو برای حل پروبلم های لر و بر، پس از خروج قوای خارجی از منطقه یک اقدام به وقت و مبتنی بر واقعیت ها است. این همان طرح بیست سال قبل کشور های غربی است که حل پروبلم های ناشی از تروریزم و افراطیت داعشی را در  یک جغرافیای واحد ( افپاک ) جست وجو میکند.

عجالتن در زمینه به دو نکته باید توجه کرد:

– مرجع تدویر لویه جرګه باید غیرجانبدار و بیرون از نفوذ حکومتی، حزبی و ګروهی باشد.

– خطر اینکه خائنین ملی و جنایتکاران منسوب به نظام های ګذشته از لویه جرګه به مقصد کسب برائت و ادای « غسل تعمید » استفاده کنند، وجود دارد. بناً کاندیدان عضویت لویه جرګه باید از چینل یک فیلتر مطمئن و دقیق بګذرند. « پایان »