عربي کلمي څنګه ولیکو؟

کله کله چې په فیسبوک کې یوه نیمه عربي کلمه په مغفن ؛ افغاني یا پښتو شوې بڼه ولیکم ، نو یو شمېر فیسبوکي ژبپوهان نوره ټوله لیکنه پرېږدي او یو دم ولیکي چې وګوره : (حوصله ) یې په ( اوسېله) لیکلې ، دغه ده غلطي او دغه ده بېسوادي !؟ دوی ملامت نه دي ، دوی مسلکي لیکوال او ژبپوهان نه دي ؛ اماتوران دي، نو ځکه خو ډېر ژر وارخطا شي او نیوکو ته اړم شي.

دلته غواړم په ډېر لنډیز سره په پښتو کې د کارېدونکو عربي کلمو د لیکبڼو په باب رڼا واچوم:

۱- هغه عربي کلمې چې مذهبي تقدس او مانیز بار لري او په پښتو کې په ورځنۍ محاوره کې کارول کېږي ، هغه باید په خپله بڼه ولیکل شي، نه یوازې دا کلمې ، بلکې نورې هغه کلمې چې حقوقي او ټولنیزه مانا لېږدوي او په لفظي یا لیکني بدلون سره یې مانا بدلېږي، هغه ټولې باید په خپله هماغه اصلي بڼه ولیکل شي، لکه : (قهار، غفار ، صمد، مذهب ، قانون، عبدل) او نورې ، که دې کلمو کې هر ډول لفظي ، غږیز او حرفي بدلون راشي، نو د کلمې یا لغت اصلي مفهوم ورسره بدلېږي، موږ نه شو کولای دا لغتونه د (کهار، غپار، سمد. مزهب، کانون، اودل ) په بڼه ولیکو ، سره له دې چې اکثریت پښتانه یې همدا ډول تلفظ کوي ، خو څرنګه چې دلته لفظي یا حرفي بدلون د مانیز بدلانه سبب کېږي ، نو ځکه خو باید دا ډول کلمې د مانا د پوره خوندیتوب او سم لېږد لپاره په خپله بڼه ولیکل شي.

۲- دویم هغه ډول کلمې دي چې اصلي ریښه یې عربي ده ، خو په پښتو کې په یو څه لفظي تغیر سره په هماغه مانا او مفهوم کارول کېږي. حرفي او لفظي تغیر په کې د وخت په تېرېدو سره ځکه پېښ شوی چې پښتانه یې په خپله اصلي بڼه سمې نه شي تلفظ کولای او په هغو پښتو غږونو یې تلفظ کوي چې پښتو کې شته او مخرجونه یې همغو عربي غږونو ته نږدې دي، نو ځکه خو عربي ( قمیص) د وخت په تېرېدو سره په پښتو کې د( کمیس) ، (تفحص) د ( تپوس) ، ( قصه) د ( کیسه ) ، (صلحه) د ( سوله) بڼه اخلي. همدارنګه نورې ګڼې کلمې.

په پښتو کې تر ډېره بریده د وینا او لیک ژبه یوه له بلې سره سمون خوري او په دې برخه کې زیات پیوستون شته، نو ځکه خو که څوک ( حوصله ) په ( اوسېله) ولیکي ، (صلحه) په ( سوله) (معنی ) د ( مانا ) په شکل او (معنوي) په ( مانیزه ) بڼه ، نو نه یوازې دا چې لیکنۍ تېروتنه نه ده ، بلکې د پښتو ژبې له ګړني او لیکني جوړښت سره سم کار دی. لیکنۍ تېروتنه خو دا ده چې څوک په وچ زور په ناخبرۍ او سرتمبګۍ سره عربي توري په پښتو کلمو کې ورګډ کړي او دا بیا د خپل علمیت او سواد یوه مرتبه هم وګڼي. (الینګار او الیشنګ) د (علینګار او علیشنګ) په بڼه ولیکي او بیا په افراطي بڼه ټینګار هم وکړي چې نه دا مو سل په سلو کې سم لیکلي او هغه بله بڼه یې غلطه ده. په داسې حال کې چې په کومو لغتونو کې ( پ، ژ، ګ ، چ) او نور نږه پښتو غږونه یا توري ، لکه :(ڼ، ډ، ږ، ټ، څ، ځ، ړ او نور) راغلي وي ، هلته قطعاً هغه توري نه شي راتللی چې سوچه عربي غږونه یا توري ګڼل کېږي ، لکه:( ص، ض، ط، ظ، ع، ذ او ځینې نور). نو هره هغه کلمه کې چې د ( ګ) توری راغلی وي ، هلته هېڅکله د ( ع) توری نه شي راتللی.نو ځکه خو د ( علینګار او علیشنګ) په بڼه د ( الینګار او الیشنګ ) لیکل مطلق غلط دي او د دفتري میزایانو یوه پرله پسې تېروتنه ده.

دا یو اوږد بحث دی ، چې دلته مې په ډېر لنډیز سره ورته نغوته وکړه. د زیاتو معلوماتو لپاره( لیکوالي ، املا انشا، پښتو لیکلار، پښتو پښویه، پښتو لیکنی سمون ) او نورو ګرامري اثارو ته مراجعه کولای شئ!

اوس همدومره