د کاوون په شعرونو کې د طبیعت څرکونه

کاوون په خپلو شعرونو کې طبیعت او کایناتو ته ژبه ورکوي، خبرې ورسره کوي، په خبرو یې راوړي او حقیقتونه پرې وايي. شاعر د حواسو په وسیله له بهرنۍ نړۍ څخه ډېر شیان اخلي او له داخلي تاثراتو سره یې ګډوي او د هنر او شعر په ژبه یې وړاندې کوي. شاعر د طبیعت له هر توکي سره د زړه خبرې کوي او د خپلو خلکو او انسانانو ستونزې ور سره شریکوي. ځینې انسانان د مشاهدې پیاوړی قوت لري. کله چې دغه قوت تر لاسه شي، شاعر کولی شي له طبیعت سره خبرې وکړي. د کایناتو له توکو سره اړیکه نیول په حقیقت کې کاینات تسخیرول دي. له کایناتو سره اړیکه نیول د مشاهدې په وسیله تر سره کېږي. پر مشاهده کوونکي داسې وخت هم راځي چې تېږې، ګلان، واښه، څاروي، الوتونکي، هوا، اوبه او په کایناتو کې شته هر یو شی ورسره خبرې کوي، خپل هر څه ورته سپړي او مخې ته یې ږدي. کله چې نفس سم او پاک وي، نو دا وړ موجودات ترې هېڅ پرده نه کوي، بلکې خپل ټول حقیقتونه او رازونه ورته مخې ته ږدي چې د ډېر ستر قسمت او نصیب خبره ده. که تاسې غواړئ چې هغه څه ووینئ، کوم چې نور خلک یې نشـي لیدلی، نو د دې کار لپاره پکار ده چې خپل دید او نظر لوړ کړئ. د درک ځواک پیاوړی کړئ. دا هغه د درک او لیدلو ځواک نه دی، د څه شي په وسیله چې موږ دې نړۍ ته ګورو، دا د سترګو د درک او لیدلو ځواک نه دی، دې ته د زړه د درک او لیدلو ځواک په کار دی. د زړه سترګې د علم په لیدلو سره ګوري او پر دې مسألې رېښتینې پوهان ښه پوهېږي. کله چې د زړه سترګو ته د علم په مرسته لیدل او درک ورکړل شي، نو د انسان په نفس او ذهن کې ستر بدلون را منځته کېږي. په ذهن کې ډېر بدلونونه پیدا کېږي. دا کټ مټ داسې وي، لکه له موره پیدا شوی ړوند سړي ته چې ناڅاپه نظر او سترګې ورکړل شي. انسان ته هر څه بدل ښکاري. کله چې د زړه سترګې خلاصې شي، حسونه ورسره زر برابره چټک شي او تر لامحدود حالته لاړ شي. په دې وخت کې نفس خپلواک شي او دا خپلواکي د دې نړۍ تر ټولو ستر نعمت وي. طبیعت او کایناتو ته دغسې هنري او شعري ژبه ورکول د کاوون په شعرونو کې ډېر لیدل کېږي چې په نورو شاعرانو کې دغه خوا د کاوون د شعرونو په نسبت لږه لیدل کېږي. شاعر کله کله ځان په طبیعت کې ویني. وايي:
طبیعت څومره رنګین دی
دنیا څومره ښایسته ده
ژوندون راز دی د رازونو
د فصلونو سلسله ده
***
کله پاڼې رژېدلي
کله موج وي د ګلونو
کله ټوله دنیا خړه
کله شور وي د رنګونو
***
شپه لا که هر څومره اوږده هم شي تلپاتې نه ده
وریځه که هر څومره تیارې وي جاوداني نه وي
د ساړه ژمې یخ وهلي او سړې سیلۍ به
تل د باغونو په رګونو کې روانې نه وي
***
باران به پاڅوي له خوبه دا ډاګونو بوټي
وږمه به بیا سوو، سپېرو لښتو ته سا ورکړي
شبنم به پرېمنځي په مینه د غوټیو سترګې
لمر به د ګلو اننګیو ته ځلا ورکړي
***
بیا به ګلان پر اوربل کېږدي کلیوالې نجونې
بیا به باغونو ته ستنې شي مسافرې مرغۍ
بیا به په غرونو کې غرڅي د مشکو سا وکري
بیا به په ځالو را خورې شي مهاجرې مرغۍ
***
بیا به د ګلو په سین ولامبي شډلې دښتې
بیا به خړوب شي په شینلیو دا سپېره ډاګونه
بیا به د باغ په زړه کې وټوکي زرغونې هیلې
بیا به د تېږو ذهن ونازوي سره یادونه