اقلیت های قومی و سوال تعامل یا تقابل با طالبان

۳۱/۱۰/۲۰۲۳

اقلیت های قومی

  و سوال تعامل یا تقابل با طالبان

با تجاوز شوروی، ظهور تنظیم های قومی، قیام طالبان، لشکرکشی ائتلاف بین المللی به قیادت امریکا ساختار سنتی – قومی جامعه فروپاشید. این ساختار در محور هژمونی سیاسی و تاریخی اکثریت قومی شکل ګرفته بود. تعامل  ذات البینی اقوام به تقابل کشانده شد.

متلاشی شدن ساختار سنتی – قومی زمینه مداخلات خارجی را از راه افزاری ساختن اقوام توسط کشور های مداخله ګر در داخل افغانستان میسر ساخت. هژمونی سیاسی ااکثریت قومی زیر سوال برده شد. جنګ ګرم و سرد  میان قومی ادامه یافت.  در فضای متشنج تقابل، عناصر اوباش  و هویت ګم کرده وابسته به اقلیت های قومی سوال تجزیه افغانستان را مطرح کردند.

اکنون در برابر دو انتخاب قرار داریم :

– تأئید  « مشروط » طالبان ( باوجود نارسایی های آنها ) به مثابه نیروی ضامن  امنیت و حفظ تمامیت ارضی و یا :

– پناه بردن به ملیشیا های قومی فراری که هر یک رویای بازګشت نظام ملوک الطوایفی و تجزیه افغانستان را در سر دارند.

عقل سلیم حکم میکند که طالبان تائید مشروط شوند. جهان هم در تعامل با طالبان به همین نتیجه رسیده است. در عین حال باید سیل انتقادات به آدرس طالبان مجال انحراف را از صراط مستقیم منافع افغانستان از آنها سلب کند.

موجودیت اقلیت و اکثریت قومی در ترکیب نفوس افغانستان که برخی به نرخ روز آنرا رد میکنند، یک واقعیت غیر قابل انکار است. کسانیکه آنرا نمیپزیرند ، مانند  جریان به اصطلاح ستمی ، جامعه افغانستان را نشناخته اند.  شناخت پوتانسیل جمع و جور کردن افغانستان به اکثریت قومی درک یک واقعیت است و نباید به سکتاریزم و قوم پرستی تعبیر شود.

 با درک این واقعیت که اکثریت قومی وجود دارد، پروبلم امروز ما اینست که چطور جایګاه اقوام را در مشارکت سیاسی تثبیت کنیم. 

از مشارکت سیاسی صحبت شد. باید به صراحت اعلام کنم که حال و احوال امروز افغانستان برای سازماندهی انتخابات بی غل و غش که زمینه مساویانه رقابت سالم را برای همه اقوام آماده کند میسر نیست.  بنابران همه ګروهای قومی بیرون از نظام طالبانی باید روی جلب لطف و کرم طالبان حساب باز کنند. در غیر آن اګر اسلحه بردارند و بار دیګر امریکا یا روسیه بکمک شان کمر نبندد، بازنده خواهند بود. طالبان با زور آمده اند و با زور از صحنه بیرون میشوند. این حکم پراګماتیزم سیاسی است که مورد استفاده بیدریغ در کشور های عقب مانده فاقد زمینه های تطبیق دیموکراسی است.

 متاسفانه  در کشور های رو به انکشاف که ضابطه های دیموکراسی ریشه دار نشده است، این زور است که حرف اول  و آخر را  میزند. انکار از اکثریت و اقلیت  و مساوات اقوام در مقطع فعلی زمانی جز به خیالپردازی شاعرانه که با واقعیت ها جور نمیاید تعبیر دیګری نمیتواند داشته باشد.

در طول بیش از نیم قرن اخیر فقط سه بار قدرت سیاسی آنهم بکمک خارجی به اقلیت های قومی تعلق ګرفت. آنها پوتانسیل کافی برای حفظ قدرت نداشتند. افغانستان معروض به آشوب شد. هر بار از زیر امواج این آشوب ها اکثریت قومی با توانمندی بیشتر از ګذشته سربلند کرد و با احیای نظام تقسیم سنتی قدرت امنیت را نمود.

تجربه ثابت کرده است که انتقادات شدید به آدرس طالبان موجب رادیکالیزه شدن موضع شان شده است : انتقادات شدید داخلی و خارجی در مورد تعلیم دختران و کار زنان جذبات انتقام جویی از اشغال افغانستان را در میان طالبان زنده ساخته است. ګروه کوچک افراطی طالبان با بستن مکاتب از اشغالګران انتقام میګیرند. این اوج جهالت و بی ملاحظګی است.

در مسافرت سال ګذشته به کابل هر آنچه موجب تحکیم پایه های قدرت قانونی طالبان میشد و اداره شانرا با دنیای متمدن پیوند میداد با آنها در میان ګذاشتیم. مشوره ها را ګوش کردند. پروسه تسوید قانون اساسی راتسریع نمودند. اما بدون اهل مسلک.

با اینهمه قراینی در دست است که در میان تحریک طالبان عناصر اعتدالی که میکوشند از تونل تاریک موجود عبور کرده و افغانستان را با کاروان تمدن قرن ۲۱ همګام بسازند، کم نیستند : تجلیل از روز استقلال و یاد بود از شاه امان الله مظهر اثبات این مدعا است.

خلاصه کلام بدیلی برای طالبان سراغ نمیشود. بناً باید  با واقعبینی، حوصله مندی  و  دوراندیشی با آنها کنار آمد و  انتقادات سالم و سازنده را به آدرس شان مانند سیلاب همچنان جاری نګاهداشت . « پایان »